Spedycja - co to? Rodzaje spedycji krajowej i międzynarodowej

W tym artykule pokażemy Ci, czym naprawdę jest spedycja – minimum żargonu, mnóstwo konkretów, czyli tak jak lubimy.

Wyjaśnimy, kto to spedytor, jaką rolę pełni w całym łańcuchu dostaw i czym różni się spedycja krajowa od międzynarodowej. A na dokładkę przeprowadzimy Cię przez wszystkie najważniejsze rodzaje spedycji – od drogowej po intermodalną.

Czym jest spedycja? – praktyczna definicja

Spedycja i usługi spedycyjne to nic innego jak bezpieczne i terminowe organizowanie przewozu ładunków – od punktu A do punktu B, zgodnie z wymaganiami klienta.

Brzmi prosto? Na papierze może i tak, ale w praktyce to cały proces – od przyjęcia zlecenia, przez dobór środków transportu, aż po dostarczenie towaru do miejsca docelowego.

W przeciwieństwie do samego transportu, spedycja to nie tylko przewiezienie towaru. To planowanie, koordynacja i zarządzanie całym tym przewozem – tak, żeby przesyłka dotarła na czas, w dobrej kondycji i z kompletem dokumentów.

Spedycja a logistyka – kluczowe różnice

Choć te pojęcia często wrzuca się do jednego worka, to w rzeczywistości spedycja i logistyka to dwa różne światy. Jak je rozróżnić?

• Spedycja skupia się głównie na organizowaniu bezpiecznego przewozu towarów – czyli wyborze trasy, środka transportu, załatwieniu formalności i nadzorze nad całym procesem.
• Logistyka natomiast to pojęcie szersze – obejmuje nie tylko transport i jego planowanie, ale też zarządzanie zapasami, magazynowaniem, planowaniem produkcji czy obsługą klienta.

Najprościej? Spedycja to element logistyki. Jej ważny wycinek, ale skupiający się na konkretnym i specjalistycznym aspekcie – organizowaniu transportu.

Czym zajmuje się spedytor? Jaka jest odpowiedzialność i obowiązki spedytora?

Spedytor to osoba (lub firma), która odpowiada za organizowanie przewozu ładunków. Usługi spedycyjne to działanie jako pośrednik pomiędzy klientem a przewoźnikiem – dbanie o to, by towar dotarł tam, gdzie trzeba. Na czas i bez komplikacji.

Do głównych zadań spedytora należy m.in. przyjmowanie zleceń spedycyjnych, dobór odpowiedniego środka transportu, koordynacja załadunku i rozładunku, a także obsługa dokumentów i formalności celnych.

Podsumowując: dobry spedytor nie zajmuje się wyłącznie przyjmowaniem zleceń spedycyjnych. To ktoś kto potrafi szybko reagować, ogarniać chaos i podejmować trafne decyzje – nawet wtedy, gdy coś pójdzie nie tak, jak planowano.

Podział spedycji

Spedycja niejedno ma imię. W zależności od rodzaju transportu, zasięgu działania czy wielkości ładunku, możemy wyróżnić kilka typów spedycji.

Każdy z nich ma swoją specyfikę – i właśnie za chwilę przeprowadzimy Cię przez najważniejsze z nich.

Spedycja międzynarodowa

Spedycja międzynarodowa to nic innego jak organizowanie przewozu ładunków pomiędzy krajami – i to niezależnie od tego, czy chodzi o transport w obrębie Unii Europejskiej, czy poza jej granicami. Wymaga od spedytora nie tylko znajomości procedur przewozowych, ale także przepisów celnych, dokumentów spedycyjnych oraz norm obowiązujących w różnych państwach.

W praktyce oznacza to, że firmy spedycyjne muszą dopilnować, by cały proces dostarczenia towaru był zgodny z przepisami zarówno w kraju nadawcy, jak i odbiorcy. Dochodzą tu dodatkowe obowiązki, jak przygotowanie dokumentów celnych, śledzenie zmian w przepisach, a czasem nawet rozwiązywanie problemów wynikających z różnic językowych czy kulturowych.

Spedycja międzynarodowa to nie tylko transport towarów, ale cały proces związany z organizowaniem przewozu na trasach przebiegających przez kilka państw. To dlatego tak ważny jest dobór odpowiednich środków transportu, doświadczenie spedytora i jego umiejętność reagowania w trakcie realizacji zlecenia.

Spedycja krajowa

Spedycja krajowa – jak sama nazwa wskazuje – dotyczy organizowania przewozu ładunków na terenie jednego kraju. Choć może wydawać się prostsza niż spedycja międzynarodowa, nadal wymaga dobrej znajomości rynku transportowego, a także przepisów.

W ramach spedycji krajowej firmy spedycyjne zajmują się przyjmowaniem zleceń spedycyjnych, planowaniem tras, wyborem najlepszego środka transportu oraz koordynacją procesu przewozu towaru od nadawcy do odbiorcy. Często dochodzi do tego także składowanie przesyłek, jeśli termin dostawy wymaga „opóźnienia” lub konsolidacji towarów.

Ogromnym plusem spedycji krajowej jest brak konieczności obsługi celnej i mniejsza liczba dokumentów – co przekłada się na krótszy czas realizacji i niższe koszty operacyjne. Niemniej jednak, całość pracy wykonywana przez spedytora musi być nadal perfekcyjnie zaplanowana.

Spedycja drogowa

Spedycja drogowa to najbardziej rozpowszechniona forma przewozu towarów – zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Polega na organizowaniu transportu przy użyciu pojazdów kołowych: od małych busów po naczepy i zestawy ciężarowe.

Dlaczego spedycja drogowa cieszy się tak dużą popularnością? Bo pozwala na dostarczenie towaru od drzwi do drzwi – często również bez konieczności przeładunku. Ułatwia też szybkie reagowanie na zmiany. Spedytor może na bieżąco monitorować przesyłkę i utrzymywać kontakt z kierowcą, co znacznie ułatwia zarządzanie całością transportu.

Z drugiej strony – są też ograniczenia. Transport drogowy bywa podatny na korki, zakazy ruchu ciężarówek, kontrole i ograniczenia związane z czasem pracy kierowców. Do tego dochodzą kwestie związane z wagą, ładownością i ubezpieczeniem ładunku.

Spedycja całopojazdowa

Spedycja całopojazdowa (ang. FTL – Full Truck Load) dotyczy sytuacji, gdy cały pojazd – najczęściej ciężarówka lub zestaw z naczepą – jest przeznaczony dla jednego zleceniodawcy i przewozi jednorodny ładunek od punktu A do punktu B. Nie ma tu żadnych doładunków czy przeładunków po drodze – wszystko trafia wprost do odbiorcy.

To rozwiązanie:

• skraca czas dostawy (bo trasa jest ustalona tylko dla jednej przesyłki),
• zmniejsza ryzyko uszkodzeń towaru (brak przeładunków),
• zapewnia większą kontrolę nad realizacją transportu.

Chcesz dowiedzieć się więcej o spedycji FTL? Przeczytaj artykuł: Transport FTL (Full Truckload) – czym jest i na czym polega? >>>

Spedycja drobnicowa

Z kolei spedycja drobnicowa (ang. LTL – Less Than Truck Load) to opcja dla tych, którzy mają do wysłania mniejszą ilość towaru – taką, która nie zapełni całej przestrzeni ładunkowej pojazdu. W takim przypadku towary wielu klientów są łączone w jeden transport.

To bardziej ekonomiczne rozwiązanie, ale wiąże się z kilkoma wyzwaniami:

• czas dostawy może być dłuższy, bo kierowca realizuje wiele punktów załadunku / rozładunku,
• towary są często przeładowywane, co zwiększa ryzyko uszkodzeń,
• cały proces wymaga precyzyjnej organizacji – od przyjęcia zlecenia, przez konsolidację towarów, po ich rozdzielenie w miejscach docelowych.

Tzw. drobnica to chleb powszedni wielu przedsiębiorstw spedycyjnych, które specjalizują się w kompleksowym zarządzaniu przesyłkami tego typu – zwłaszcza w e-commerce i sektorze FMCG. Spedycja drobnicowa to idealna opcja, gdy chcesz wysłać towar taniej, nawet kosztem kilku dodatkowych dni na trasie.

Chcesz dowiedzieć się więcej o transporcie drobnicowym? Przeczytaj artykuł: Transport LTL (Less than Truckload) – czym jest i na czym polega? >>>

Spedycja kolejowa

Spedycja kolejowa to forma transportu wykorzystywana głównie przy przewozie dużych ilości ładunków na większe odległości – zarówno w kraju, jak i za granicą. Szczególnie dobrze sprawdza się w przypadku towarów masowych: węgla, rud metali, zbóż, paliw czy surowców chemicznych. Kolej od lat uchodzi za jedną z najbardziej ekonomicznych i ekologicznych form transportu.

Dzięki dużej ładowności wagonów i regularnym połączeniom, przewóz towaru koleją może być tańszy niż transport drogowy – zwłaszcza gdy mamy do czynienia z ciężkimi lub wielkogabarytowymi przesyłkami. Dodatkowo, wpływ kolei na środowisko jest znacznie mniejszy, co ma znaczenie dla firm stawiających na zrównoważony rozwój.

Trzeba jednak pamiętać, że transport kolejowy ma swoje ograniczenia – wymaga dostępu do terminali przeładunkowych, co często wiąże się z koniecznością zapewnienia transportu drogowego na pierwszym i ostatnim odcinku trasy. W takich przypadkach dobrze sprawdza się spedycja intermodalna, która łączy różne gałęzie transportu w jednym zleceniu.

Spedycja lotnicza

Jeśli czas to pieniądz, to spedycja lotnicza jest jego definicją. To najszybszy sposób na dostarczenie towaru – zwłaszcza na trasach międzykontynentalnych, gdzie liczy się każda godzina. Choć kosztowna, ta forma spedycji ma swoje niezastąpione miejsce w globalnym łańcuchu dostaw.

Najczęściej stosuje się ją do przewozu:

• towarów o wysokiej wartości (np. elektroniki, biżuterii),
• przesyłek ekspresowych,
• ładunków wymagających specjalnych warunków, jak np. szczepionki czy produkty farmaceutyczne.

Organizowanie przewozu ładunków drogą lotniczą wymaga nie tylko świetnej logistyki, ale i perfekcyjnej znajomości dokumentacji, przepisów celnych oraz koordynacji z lotniskami.

Spedycja morska

Morskie usługi spedycyjne to królowa transportu w skali globalnej. Właśnie tą drogą płynie ogromna większość międzynarodowych ładunków – kontenery z elektroniką, odzieżą, częściami samochodowymi czy żywnością. Choć nie najszybsza, jest wyjątkowo opłacalna przy dużych ilościach towaru.

Jej zalety to:

• niskie koszty jednostkowe przy dużych wolumenach,
• możliwość przewozu niemal każdego rodzaju ładunku – od drobnicy po kontenery i ładunki masowe,
• dostępność praktycznie każdego portu na świecie.

Wybierając spedycję morską trzeba być gotowym również na jej „minusy”. Są nimi: długie czasy dostawy, uzależnienie od harmonogramów rejsów oraz warunków pogodowych.

Spedycja intermodalna

Spedycja intermodalna polega na organizowaniu przewozu z wykorzystaniem co najmniej dwóch gałęzi transportu, ale z zachowaniem jednej jednostki ładunkowej – najczęściej kontenera. To oznacza, że towar nie jest przeładowywany przy zmianie środka transportu. Mniej przeładunków = mniej ryzyka uszkodzenia.

Przykład? Kontener ładowany w magazynie klienta trafia na ciężarówkę, potem na pociąg, a na końcu znowu na samochód – wszystko w ramach jednego zlecenia spedycyjnego.

To rozwiązanie:

• zmniejsza koszty całkowite o koszt przeładunku,
• poprawia bezpieczeństwo ładunku.

W ramach transportu kombinowanego, spedycja intermodalna doskonale sprawdza się w transporcie międzynarodowym (w Europie i Azji), gdzie sieci kolejowe i portowe są ze sobą dobrze zintegrowane.

Spedycja multimodalna

Podobna do intermodalnej, ale z jedną zasadniczą różnicą: w spedycji multimodalnej ładunek może być przeładowywany, a jego forma (np. paleta, kontener, skrzynia) może się zmieniać. Nadal jednak całym procesem zarządza jeden spedytor lub operator logistyczny, co znacznie ułatwia koordynację.

Spedycja multimodalna (spedycja mieszana) jest elastyczna i pozwala na dostosowanie środka transportu do każdego etapu trasy – pociąg, statek, samochód, samolot – w zależności od dostępności i warunków.

To rozwiązanie szczególnie popularne w transporcie globalnym, gdzie dobór odpowiednich środków transportu na każdym etapie jest kluczowy.

Podsumowanie

Jak widzisz, usługi spedycji to coś więcej niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. To cały proces organizowania przewozu ładunków – od przyjęcia zlecenia i wyboru odpowiednich środków transportu, przez samą organizację transportu i wybór trasy przewozu, aż po dopięcie dokumentów (tj. umowa spedycji, list przewozowy itp.). Dochodzi do tego również monitorowanie przesyłki w trakcie realizacji zlecenia.

Spedytor to nie tylko koordynator, ale często też doradca, który musi znaleźć najefektywniejszą drogę dla każdego ładunku.

Na rynku funkcjonuje wiele rodzajów spedycji. Podstawowy podział spedycji to: krajowa (na terenie jednego kraju), międzynarodowa (na terenie wielu krajów), drogowa, kolejowa, lotnicza, morska, a także intermodalna czy drobnicowa. Każda z nich ma swoje zastosowanie, a dobór odpowiedniego rozwiązania zależy od specyfiki zlecenia, rodzaju towaru, terminu i budżetu.

Niezależnie od tego, czy działasz lokalnie, czy wysyłasz towary na drugi koniec świata – dobra spedycja to podstawa, dzięki której usługi transportowe mogą funkcjonować. Bo w końcu chodzi nie tylko o transport, ale o zapewnienie efektywnego przepływu towarów w całym łańcuchu dostaw.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czym jest spedycja gałęziowa?

Spedycja gałęziowa opiera się na jednej gałęzi transportu – czyli np. tylko drogowej, tylko kolejowej, tylko morskiej itd. Tego typu usługi spedycyjne charakteryzuje to, że cały proces przewozu towaru odbywa się przy użyciu jednego rodzaju środka przewozowego, bez mieszania różnych form transportu.

Spedycja gałęziowa sprawdza się najlepiej wtedy, gdy odległość, dostępność infrastruktury i rodzaj ładunku pozwalają na wykorzystanie jednej formy transportu – bez konieczności przeładunków i kombinowania z dodatkowymi środkami.

Czym jest umowa spedycji?

Umowa spedycji to formalne porozumienie pomiędzy zleceniodawcą (czyli np. firmą handlową) a spedytorem lub firmą spedycyjną. Jej celem jest zlecenie organizacji przewozu ładunków – czyli zadbanie o to, by towar został dostarczony z punktu A do punktu B w ustalony sposób.

W umowie spedycji zazwyczaj określa się:

• rodzaj i ilość towaru,
• termin i miejsce dostawy,
• dobór odpowiednich środków transportu,
• obowiązki spedytora w zakresie dokumentów, ubezpieczenia czy odprawy celnej,
• warunki finansowe współpracy.